Zwartsluis door de eeuwen heen

Onderwijs en kerk (7/8)

De Onderwijswet van 1806 schreef klassikaal onderwijs voor, waarbij de leerlingen op grond van hun niveau in drie groepen werden verdeeld. Zo kwam een Haagse ambtenaar tijdens zijn inspecties tussen 1830 en 1850 ook in Zwartsluis. Elke wijk had hier zijn eigen (gemeente)school. Die in de Schans stond aan de Handelskade (toen genoemd Achter de Wal), waar later de melkwinkel van Corporaal gevestigd was. De andere twee stonden in het Buitenkwartier tegenover de ingang van het Klein Lageland en achterin de Nieuwesluis. De kinderen hoefden niet naar de school in hun eigen woonwijk. Door die vrijheid in schoolkeuze werd de school Achter de Wal (de school was ‘zeer stijf regtzinnig’) druk bezocht.

O.a. door de veel te kleine schoolgebouwen, met 230 leerlingen in de Schans, 180 in het Buitenkwartier en 170 kinderen in de Nieuwesluis, liet het onderwijs in Zwartsluis nog veel te wensen over. In de buurschap Baarlo stond eveneens een school die ook werd bezocht door kinderen uit Hamingen (gemeente Staphorst). In De Velde en Zwartewaterklooster werd soms door een schoolmeester uit Rouveen of Hasselt bij de boerengezinnen thuis les gegeven.

In 1858 werd in de Nieuwe Sluis de eerste bijzondere school gebouwd. Deze stond vlakbij de iets eerder gebouwde kerk van de Gereformeerde Gemeente onder ’t Kruis. Omdat de particuliere scholen geen subsidie kregen moesten de benodigde financiën van het schoolgeld en uit de kerkcollectezak komen. De school had ook veel kinderen uit de Hervormde Kerk. In het Buitenkwartier had de Joodse gemeente een eigen school. Een bestaande school werd in 1927 ingericht ten behoeve van het onderwijs aan schipperskinderen en kreeg de naam L.F. Duynmaer van Twistschool. De kinderen hadden bij Zwartsluizer gezinnen “hun thuis”. De school heeft bestaan tot 1958.

Het kerkelijk leven in Zwartsluis kende omstreeks het midden van de negentiende eeuw een rijke verscheidenheid. Ruim negentig procent van de bevolking behoorde tot de Hervormde Kerk. Daarnaast waren er doopsgezinden, Christelijk Afgescheidenen, Gereformeerden onder ’t Kruis, joden en een paar Rooms-Katholieken. Enkele inwoners waren in 1835 meegegaan in de Afscheiding van de Nederlandse Hervormde Kerk en in 1847 ontstond hier de zogeheten Kruisgemeente. In 1869 verenigden deze twee gemeenten zich tot de Christelijke Gereformeerde Kerk. De Joodse gemeente stichtte in 1851 een nieuwe synagoge aan de Baanstraat. Een doopsgezinde kerk werd in 1842 gebouwd en deed dienst tot eind twintigste eeuw. Vermeldenswaardig is dat de preekstoel van de hervormde kerk stamt uit 1683.

<< Vervoer op wielen (6/8) Bestuur (8/8) >>